Προοδευτικός αστικός σχεδιασμός
Στο δεύτερο επεισόδιο της σειράς podcast «προοδευτικά ορόσημα» με συνομιλητή τον καθηγητή αστικού σχεδιασμού και αστικής διακυβέρνησης στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ Άρη Καλαντίδη, επιχειρούμε να απαντήσουμε σε μια σειρά από ερωτήματα για το κατά πόσο μπορεί να υπάρξει προοδευτικός αστικός σχεδιασμός με στόχο την εφαρμογή πολιτικών κοινωνικής συνοχής, ένταξης και συμπερίληψης σε μια σειρά από θέματα όπως η διαχείριση του δημόσιου χώρου, η εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου ποιότητας ζωής για τους κατοίκους των πόλεων και η ανάπτυξη ενός τοπικού μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης.
Ένα πρώτο συμπέρασμα που προκύπτει από αυτή την αναζήτηση είναι ότι κάθε προοδευτική παρέμβαση στον ιστό της πόλης οφείλει να έχει ως αφετηρία τη βελτίωση της καθημερινότητας των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και των γειτονιών που τις έχουν κάθε φορά περισσότερο ανάγκη.
Όμως για να φτάσουμε να παρέμβουμε στην πόλη έχει σημασία πρώτα να την κατανοήσουμε. Μια προοδευτική προσέγγιση θα ήταν να γίνεται κατανοητό πως η πόλη είναι πάντα κατασκευασμένη μέσα από κοινωνικές σχέσεις (π.χ. τάξης, φύλου, προέλευσης) που δημιουργούντα και αναπροσαρμόζονται σε βάθος χρόνου. Αυτό όσο κοινότοπο και να ακούγεται γίνεται προφανές αν σκεφτούμε πόσο διαφορετικό ταξικό πρόσημο έχουν μεταξύ τους οι διάφορες γειτονιές της πόλης και πόσο υποεκπροσωπούνται όσοι έχουν περισσότερο ανάγκη των παρεμβάσεων για τη βελτίωση της ζωής τους.
Μόνος διαβάζοντας την πόλη από κάτω, από το δρόμο, τα δημόσια μέσα μεταφοράς, το μαγαζί και όχι από τους αφηρημένος χάρτες των πολεοδόμων, προκύπτουν ξεκάθαρα οι ανάγκες των κατοίκων της πόλης. Αυτή η προσγειωμένη ματιά μας επιτρέπει να διαβάζουμε την πόλη διαφορετικά και να παρεμβαίνουμε με τρόπο πιο άμεσο και αποτελεσματικό για την επίλυση των προβλημάτων της καθημερινότητας των κατοίκων που το έχουν περισσότερο ανάγκη. Παράλληλα ο ψηφιακός μετασχηματισμός των πόλεων δίνει τη δυνατότητα για συνεχή βελτίωση των αστικών υπηρεσιών με την παροχή χρήσιμων δεδομένων που προκύπτουν από τις μετρήσιμες ανάγκες και τις συνήθειες των κατοίκων της πόλης.
Σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται ως απόλυτη προτεραιότητα η αναβάθμιση των δημόσιων μέσων μεταφοράς, η βελτίωση της ασφάλειας στις γειτονιές - κυρίως σε επίπεδο πρόληψης ώστε μεταξύ άλλων να μη δημιουργείται έδαφος για εγκληματικές και αντιδημοκρατικές δράσεις και τη δημιουργία ενός φιλικού πλαισίου για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου μοντέλου επιχειρηματικότητας.
Στην προοδευτική αντίληψη για τον αστικό σχεδιασμό, το ζήτημα της συμμετοχής των κατοίκων στη λήψη των αποφάσεων είναι ταυτοτικό. Σε αυτό το πλαίσιο καθίσταται κεντρικό ζήτημα το θέμα των θεσμικών εργαλείων, δηλαδή του τρόπου με τον οποίο συμμετέχουν οι πολίτες στη λήψη των αποφάσεων. Η διαφάνεια, ο ανοιχτός διάλογος, η συνειδητή συμπεριληπτικότητα, η προσβασιμότητα στις συμμετοχικές διαδικασίες πρέπει να είναι στο κεντρικό πυρήνα κάθε προοδευτικής πολιτικής για την τοπική αυτοδιοίκηση.
Προς την κατεύθυνση αυτή, αναζητείται ισορροπία ανάμεσα στο ρόλο των εκλεγμένων αντιπροσώπων, των φορέων/συλλογικοτήτων της κοινωνίας των πολιτών και των θεσμοθετημένων επιτροπών διαβούλευσης. Ο τρόπος συνομιλίας αυτών των τριών κατηγοριών εκπροσώπησης χαρακτηρίζει την προοδευτική αντίληψη για την διακυβέρνηση της πόλης.
Τέλος είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιμείνουμε στη χρήση του προοδευτικού λόγου που δεν στιγματίζει γειτονιές και περιοχές βάσει παρωχημένων αντιλήψεων και διαχωριστικών γραμμών. Η προοδευτική αντίληψη οφείλει να προσεγγίζει την πόλη με τρόπο συνεκτικό και συμπεριληπτικό, χωρίς εκπτώσεις και συμβιβασμούς, με επιμονή στο σεβασμό της αξιοπρέπειας και της προστασίας των δικαιωμάτων όλων των κατοίκων χωρίς αποκλεισμούς και εξαιρέσεις.