Listen Now

Pokémon, Spirited Away, Final Fantasy - Japanse popcultuur spreekt tot de verbeelding en is al een tijdje razend populair. Aanvankelijk ging de opmars gepaard met angst over te weinig inhoud en te veel geweld, inmiddels heeft het cultstatus. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over manga en anima. Dat doen we met Rik Spanjers, docent bij het Departement Mediastudies van de UvA. Manga ontstaat als reactie op Amerikaanse popcultuur, de kenmerkende grote ogen zijn gejat van Disney en Betty Boob. De grote doorbraak kwam in de jaren 90, maar er bestond in Nederland al langer een underground fancultuur. Mensen zoeken ook naar niche-achtige genres omdat ze iets zoeken dat Amerikaanse cultuur niet biedt. We bespreken waarom we zo'n behoefte hebben om Japanse popcultuur tot Anders te maken.  Verwante afleveringen uit het archief:  Afl 61: K-pop; Afl 80: Kopieercultuur; Afl 71: Klasse en consumptie; Afl 95: Kindertelevisie; Afl 139: Oost/west-denken.

Massavoorlichting over eten ontstaat pas na de crisis van de jaren 30. Al in de jaren 50 klinkt de roep om meer preventieve gezondheidszorg om ziektes gerelateerd aan dikte te voorkomen. Toch is het een moeilijke gewaarwording voor het Voorlichtingsbureau voor de Voeding dat voorlichting niet voldoende is om gedragsverandering te bewerkstelligen. Interessant daarbij is dat esthetische en gezondheidsargumenten direct door elkaar lopen. We bespreken uitgebreid de vreemde case Leontien van Morsel, feministische tegengeluiden en de manier waarop je dit allemaal kunt onderzoeken.  Link bij deze uitzending:  De website van Jon Verriet: https://www.voedselgeschiedenis.nl/ Verwante afleveringen in het archief:  Afl 16: De populariteit van eetmedia; Afl 71: Klasse en consumptie; Afl 72: Verantwoord eten.

Een kenniseconomie vraagt snelle uitwisseling van inzichten en de overheid bevordert daarom public engagement van wetenschappers, soms ook wel gelabeld als valorisatie. De bestaande academische waarderingscultuur is daar echter niet op ingesteld: wetenschappers krijgen uren voor onderwijs en onderzoek, de rest is vrije tijd. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over publieke betrokkenheid en de universiteit. Dat doen we met Mirko Schaefer, Universitair hoofddocent Informatie- en computerwetenschappen van de Universiteit Utrecht, en mede-oprichter van de Utrecht Data School. Publieke betrokkenheid gaat niet alleen om het algemene publiek, maar ook met partijen daarbuiten. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van ondernemende wetenschap, waarbij het niet zozeer draait om het verzilveren van kennis maar om achterhalen wat er speelt in een bepaalde sector. Een nieuwe waarderingscultuur vergt verandering van universiteiten, van onderzoekers maar ook van de universiteiten zelf. Zij komen er nu achter dat zij ook moeten ondersteunen, bijvoorbeeld door juridische en bedrijfseconomische ondersteuning te bieden. Bovendien ligt de nadruk nu op het waarderen van individuele onderzoekers, in plaats van samenwerkingsverbanden. We discussiëren over de vraag of wetenschappers een potje voor outreach zouden moeten krijgen. Hoe wenselijk is een nieuw systeem van erkenning dat meer ruimte biedt aan publieke betrokkenheid.   Verwante afleveringen uit het archief:  Afl 1: De deskundige; Afl 31: Wetenschapsjournalistiek; Afl 60: Popularisering van wetenschap; Afl 136: Weerstand tegen waarheid met Bas Haring. Luister als je Mirko leuk vindt ook 134: Data, digitalisering en dataficatie.

Mensen besteden tijd aan media en verschillende partijen willen graag zo precies mogelijk weten hoeveel tijd dat is. Het meten daarvan is een lastige kwestie: bereik en impact zijn niet hetzelfde, en vaak gebruiken we media zonder het door te hebben - denk aan muziek die op de achtergrond aanstaat. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over tijdsbestedingsonderzoek. Dat doen met Sjoerd Pennekamp, directeur van Stichting Kijkonderzoek.  Voor wie meten we dit en hoe gebeurt dat? Uiteraard hebben we het over de befaamde kastjes waarmee de kijkcijfers bepaald worden. We bespreken historische methoden en nieuwe digitale technieken. Welke veranderingen in het medialandschap zijn relevant? Kunnen we ooit echt met precisie vaststellen hoeveel tijd mensen met welke media doorbrengen?   Verwante afleveringen uit het archief:  Afl 50: Filterbubbels; Afl 75: Het einde van televisie; Afl 86: Lezersonderzoek; Afl 134: Data, digitalisering en dataficatie; Afl 141: Statistiekgeletterdheid.  We nemen een korte meivakantiebreak en zijn half mei weer terug.

De mens was eeuwenlang de maat der dingen, maar dat idee ligt onder vuur. Vanuit gender- en postkoloniale studies, maar ook dankzij klimaatverandering. We maken ons eigen voortbestaan op aarde moeilijk en dat vereist veranderingen in ons denken. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over het einde van de mens. Dat doen we met Rick Dolphijn, Universitair Hoofddocent Geesteswetenschappen aan de Universiteit Utrecht.  We leven nu in het Antropoceen, het tijdperk waarin de mens de dominante factor in geologische veranderingen is zoals meteorieten tektoniek dat eerder waren. Dit is een geesteswetenschappelijke kwestie omdat het gaat over de verbeelding van de mens. Het posthumanisme is een filosofische stroming die de mens als constructie ziet en die het humanisme wil herschrijven. We bespreken wat dit betekent en wat de consequentie is van het loslaten van de mens als maat.  Links bij deze uitzending: Boek Amitav Ghosh The Great Derangement: Climate Change and the Unthinkable; https://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/G/bo22265507.html Boek Rick Dolphijn The Philosophy of Matter: A Meditation. https://www.bloomsbury.com/uk/philosophy-of-matter-9781350211919/ Verwante afleveringen uit het archief: Afl 52: Het heelal en de media; Afl 101: Vlucht van de aarde; Afl 154: Gedragsverandering.

Sex sells, zeker in de media. Vaak zijn dat quasi-informatieve stukken over handigheidjes in bed, maar er wordt ook veel aandacht besteed aan daadwerkelijk onderzoek. Het publiek wil weten hoe vaak we het doen, is geïnteresseerd in veranderingen zoals tijdens corona. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over seksonderzoek in de media. Dat doen we met Yuri Ohlrichs, seksuoloog NVVS en senior medewerker Programma Seksuele Vorming bij Rutgers.  Wat voor onderzoek doet Rutgers en hoe zien we dat terug in de media? (Spoiler: best goed.) We hebben het over het competitie-element in weten hoe anderen seks hebben. Welke onderwerpen missen er en welke seksmythen zijn nog steeds in omloop? Welke ruimte is er in de media voor onderzoek naar seks?  Links bij deze aflevering:  Handleiding Rutgers Zo praat je met jongens over seks https://shop.rutgers.nl/nl/webwinkel/seksuele-vorming/zo-praat-je-met-jongens-over-seks/15318&page= Overzicht onderzoek Rutgers https://rutgers.nl/over-rutgers/onderzoek/ Verwante afleveringen uit het archief:  Afl 93: Seksvoorlichting; Afl 44 Datecultuur; Afl 67: Seksrobots, Afl 76: De verbeelding van het vrouwelijk orgasme Afl 87: Het taboe op ontrouw Afl 128: Eindelijk weten wat seks is.

Kranten brengen niet alleen feiten rond en achtergronden bij het nieuws, maar ook perspectieven op wat er gaande is in de wereld in de vorm van columns en essays. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over het belang van duiding. Dat doen we met Bas Heijne, schrijver en essayist, en ontvanger van de P.C. Hooft-prijs 2017.  We vragen hem uiteraard waarom hij gestopt is met zijn bekende columns in NRC Handelsblad, maar het gesprek gaat vooral over de zin van richting geven. Moet je ook oplossingen bieden? Brengt het ontleden van de werkelijkheid troost? En voor wie dan, de schrijver of de lezer? Essayistiek is voor Heijne vanuit ervaring observeren. We hebben het over de personaliseringstrend in de journalistiek en de rol van expertise. Wat is nu precies het belang van duiding?  Verwante afleveringen uit het archief: Afl 41: Subjectieve journalistiek; Afl 55: Wijsheid; Afl 126: Dissonante stemmen.

Hoe ver je ook terug gaat in de geschiedenis, de macht wil altijd het gedrag van ondergeschikten controleren. Individueel handelen kan immers nadelig zijn voor het collectief. Ook individuen zelf willen het graag goed doen, maar weten hoe dat moet en het ook daadwerkelijk doen zijn volgende stappen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over gedragsverandering met Reint-Jan Renes, Lector Psychologie voor een Duurzame Stad aan de Hogeschool van Amsterdam.  Nudging is een bekende term uit deze hoek, maar het instrumentarium van de gedragsveranderaar is divers. Het gaat naast communicatie en voorzieningen ook om regelgeving en financiële prikkels. Met motivatie alleen kom je er niet, er zijn allerlei psychologische uitdagingen zoals moral licensing. Ons gesprek gaat vooral over gedragsverandering tijdens de coronacrisis en gedragsverandering om klimaatverandering te vertragen, maar we hebben het ook over kwesties rond paternalisme en ethiek. Waarom is gedragsverandering eigenlijk een communicatiekwestie?  Verwante afleveringen uit het archief: Afl 32: Bewustwordingscampagnes Afl 89: Natuur en media Afl 136: Weerstand tegen waarheid Afl 142: Ecomodernisme

De geesteswetenschappen hebben een imagoprobleem. De afgelopen jaren verschenen er allerlei berichten over de vermeende dood van de humananoria, gevolgd door allerlei verdedigingen van het nut van alfa én kritiek op die nutsbenadering van wetenschap. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over de aard van de geesteswetenschap. Dat doen we met Rens Bod, hoogleraar Computational and Digital Humanities aan de Universiteit van Amsterdam.  Wat maakt geesteswetenschap tot een aparte tak van wetenschap? Het talige onderscheid tussen science en studies is uniek voor het Engels. In andere talen bestaat het niet: scientia = kennis = wetenschap. Definiëren is altijd lastig vanwege overlap met andere disciplines en aandachtsgebieden, maar er is toch duidelijk een aantal methoden te ontwaren die eigen zijn aan de geesteswetenschap. Daarnaast zijn verschillende scholen die zo uiteenlopen dat ze nauwelijks meer met elkaar kunnen/willen praten. De representatie van de geesteswetenschap in de media ligt gevoelig. Er is weinig aandacht voor, omdat er nauwelijks doorbraken zijn en er is een ander, gebrekkig begrip van dit soort onderzoek als de Ander. Welk verhaal zou er verteld moeten worden over de geesteswetenschap?  Links bij deze aflevering: Het Klokhuis der Geesteswetenschappen; De boeken van Rens Bod.  Verwante afleveringen uit het archief: Afl 21: Hoge aantallen media- en communicatiestudenten;  Afl 60: Popularisering van wetenschap; Afl 78: Universiteitsmedia met Mirjam Prenger.

Samen met de politie heeft defensie het monopolie op geweld. Dat maakt het bij uitstek een tak om goed te controleren. Toch is er vanuit de journalistiek weinig aandacht voor ons leger, tenzij er incidenten naar buiten komen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over defensie in de media. Dat doen we met Dieuwertje Kuijpers, politicoloog en journalist. Defensie maakt het de pers moeilijk, maar vanuit de pers is de belangstelling ook gering. Hoe hangt dit samen met een pacifistische bias van journalisten, beperkte journalistieke budgetten en het gevaar van oorlogsmissies? Zelf maakt defensie veel branded content, die ook nog eens vaak niet als zodanig herkenbaar is. We bespreken of omroepen zich hiervoor wel moeten lenen en praten over de mismatch tussen het PR-apparaat van defensie en kritische journalistiek. Voldoet de Nederlandse pers aan haar waakhondfunctie als het op defensie aankomt? Verwante afleveringen uit het archief: Afl 19: Oorlogspropaganda Afl 63: Verbeelding van koloniaal verleden Afl 96: Terroristenmedia

Mediastudies besteedt veel aandacht aan teksten en de receptie daarvan. Maar in het proces van betekenisgeving zit nog een belangrijke fase: het maken van media. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over productiestudies. Dat doen we met Judith Keilbach, Universitair Hoofddocent Mediastudies aan de Universiteit Utrecht.  We bespreken verschillende onderwerpen waarmee Keilback zich bezighoudt: duurzame productie, datagedreven scenario schrijven en media-events. Daarbij hebben we het ook over de mismatch tussen mediastudies en de maakpraktijk. Waarom stoppen studenten met kritisch zijn zodra ze gaan werken? Wat levert een productieperspectief nu precies op?

Van knuffelmarokkaan tot mocro maffia, media zijn dol op Marokkaanse Nederlanders. Zij krijgen veel meer aandacht dan Duitsers, Polen en Turken - andere groepen uit de top 6 herkomst inwoners met migratieachtergrond van het CBS. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over Marokkanen in de media. Dat doen we met Nadia Bouras, universitair docent voor de opleidingen Geschiedenis en Urban Studies aan de Universiteit Leiden.  In 1960 waren er officieel drie Marokkanen in Nederland. De migranten die daarna kwamen werden aanvankelijk met open armen ontvangen. We hebben het over de Kerkmarokkanen, zielige Marokkanen en feministische Marokkanen. We bespreken keerpunten in de manier waarop over Marokkanen werd gedacht en gesproken, zoals de fatwa over de Duivelsverzen in 1989 en de August Allabé-rellen van 1998. De professionele Marokkaan, de jij-bent-anders-Marokkaan en de-hand-in-eigen-boezem-Marokkaan komen voorbij. De Marokkaan blijkt een mediagevoelige identiteit, maar tegelijkertijd zijn media niet geïnteresseerd in Marokko.

Plaatjes draaien en jolige grappen maken: de radio van zenders als 538, Q Music en 3FM lijkt gemaakt voor en door een specifiek soort man. Dat model is er niet altijd geweest. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over vrouwen en radio. Dat doen we met Alec Badenoch, bijzonder hoogleraar Transnationale Media aan de Vrije Universiteit, die veel fragmenten heeft meegebracht - zoals van anarcho-feministen die ruiten van pornowinkels insloegen.   We beginnen in Duitsland net na WWII waar vrouwen te horen waren in programma's met lichte muziek. Via daar en het Verenigd Koninkrijk komen we in de jaren 50 bij een internationale beweging van vrouwen die radio maakten voor vrouwen. De geschiedenis van vrouw en radio past goed binnen genderstudies omdat radio zo als vanzelfsprekend werd en wordt gezien. Veel radio was gericht op huishoudelijke tips, maar vaak wel met verheffingsideaal.  Vrouwenprogramma's waren pioniers in eigenschappen die we nu karakteristiek vinden aan radio: kletsen, inbellen. Vrouwen traden op als vertalers van de publieke naar de huislijke sfeer. We hebben het daarbij ook over archiveren, waarvoor alledaagse vrouwenradio niet interessant gevonden werd. Daarnaast bespreken we de seksistische 'kritiek' op vrouwenstemmen, die al sinds de jaren 20 te horen is en met de tijd nauwelijks lijkt af te nemen. Waarom is het eigenlijk belangrijk deze geschiedenissen te bestuderen en kan je dat wel als man?

Live is veel meer dan live. Het concept liveness wordt gebruikt om het gevoel van urgentie en directheid te beschrijven dat een live-uitzending, of de illusie daarvan, kan oproepen. Ook bij evenementen is een beleving van liveness relevant. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich voor de tweede keer over live, eerder deden we dat in aflevering 4. We doen dat met Esther Hammelburg, die op 3 december hoopt te promoveren op haar proefschrift Being There Live: How Liveness is Realized Through Media Use at Contemporary Cultural Events.  Er is een verschil tussen de technologie van live en de live-beleving. We hebben het over het belang van rauwheid en echtheid dat 'live' afgeeft. De ervaring betrekt mensen zodat ze er helemaal in zitten maar met media halen zij ook mensen naar een evenement die er niet fysiek zelf bij zijn. De livebeleving van evenementen is zo zowel leven in het moment als eruit stappen.

Amsterdam waant zich het centrum van alles. Het is waar veel media kantoor houden en misschien belangrijker: waar veel mediamakers wonen. Wat doet dat met journalistieke inhoud? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over de Randstadarrogantie van de media. Dat doen we met Karel Smouter, nu chef Media bij NRC maar voorheen ‘correspondent Oost-Nederland’ voor die krant.  We hebben het over de impact van afstand en tegenstellingen tussen verschillende regio's. Welke berichten worden gemist? Wat doet de miskenning met het gevoel van burgerschap van mensen buiten de Randstad? En wat kunnen we er aan doen?

Tijdens de lockdown keken we geëmotioneerd naar de docuserie Klassen die tegenstellingen tussen kinderen van laag- en hoogopgeleide ouders scherp blootlegt. Het onderwijs zou een grote gelijkmaker moeten zijn, maar toch zijn er grote en steeds groter lijkende verschillen tussen verschillende bevolkingsgroepen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over klasse en ongelijkheid in het onderwijs. Dat doen we met Thijs Bol, Universitair Hoofddocent Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Met de expansie van het hoger onderwijs zijn allerlei barrières rond klasse weggenomen: je afkomst bepaalt niet of je gaat studeren, zoals vijftig jaar geleden nog het geval was. Zo is de citotoets bedoeld als instrument dat gelijkheid bevordert. De samenleving is meer meritocratisch geworden, maar dat de rol van klasse is afgenomen betekent niet dat hij is verdwenen. We praten over sociale mobiliteit, de zucht om carrière te maken en het fenomeen van 'cultural matching'. Uiteraard bespreken we de invloed van sociaal en cultureel kapitaal. Hoe bepaal je eigenlijk iemands klasse? En waar komt het ongemak om over klasse te praten nou vandaan?

Toen Trump president werd en massaal onwaarheden verspreidde, verschenen ineens overal factchecks. Platforms als Facebook waarschuwen tegenwoordig dat bepaalde informatie door factcheckers als onwaar is bestempeld. Scholieren leren op school bronnen te controleren en feitelijkheid te beoordelen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over factchecks. Dat doen we met Alexander Pleijter, Universitair docent mediastudies aan de Universiteit Leiden en coördinator van Nieuwscheckers, het factcheckproject van diezelfde universiteit. We beginnen met het ontstaan en de doelstellingen van Nieuwscheckers: studenten journalistiek leren te controleren. Vervolgens praten we over wat een feit eigenlijk is en wanneer een bron als betrouwbaar wordt gezien. Factchecks zouden preventief moeten werken tegen politici die onzin beweren en moeten laten zien hoe iets zit. Factchecks zijn niet geschikt om de politieke opvattingen van mensen bij te sturen, maar kunnen wel misvattingen corrigeren. We evalueren hun waarde voor de democratie. Links bij deze aflevering: De site van Nieuwscheckers; Studie Checking PolitiFact’s Fact-Checks.

We leven in een gendermoment en de T van lhbt is eindelijk in de kijker. Nooit eerder zagen we in populaire cultuur zoveel trans en non-binaire personages, die bovendien ook nog eens gespeeld worden door trans en non-binaire acteurs. Nieuwsmedia besteden op hun beurt aandacht aan de ervaringen van mensen buiten conventionele gendernormen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over trans representatie. Dat doen we met Eliza Steinbock, nu nog even universitair docent aan de Universiteit Leiden, maar vanaf september universitair hoofddocent Gender and Diversity Studies in Maastricht.  Waar staan we qua trans representatie en wat zegt dat over het moment waarin we leven? Wat is goede en wat is slechte trans representatie? Is er een canon? We hebben het onder andere over het (h)erkennen van translichamen en over de transgender gaze versus de transgender look.

Biologie bestudeert dieren en hun onderlinge relaties, maar heeft geen aandacht voor de relaties tussen mens en dier. Die is er wel in het relatief nieuwe, interdisciplinaire vakgebied human animal studies. Daaraan leveren ook mediawetenschappers bijdrages. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich voor de tweede keer over mens, dier en media. Dat doen we met Maarten Reesink, docent Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van Dier en Mens: de band tussen ons en andere dieren (2021).  We beginnen lang geleden, bij de neolithische revolutie toen mensen dieren gingen domesticeren. We praten over dieren als spiegel van onszelf en over dieren met een levensverhaal. Dr. Duits begint steeds over gender, dr. Crone wil zijn dominantie over het dier bestendigen. Wat is nu eigenlijk het probleem van antropomorfisme en zijn dieren subjecten in Foucaultiaanse zin?

Frames over het milieu zijn duidelijk: windenergie is groen, bij een kernramp gaan we allemaal dood. Onze kennis over het milieu wordt gekleurd door deze dominante kaders, terwijl de wetenschap verder raast. Is er ruimte in de media voor andere inzichten, inzichten die wellicht meer up-to-date zijn? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over ecomodernisme. Dat doen we met Hidde Boersma, microbioloog en wetenschapsjournalist. Hij schreef onder andere Ecomodernisme - Het nieuwe denken over groen en groei en Meer: Hoe overvloed de wereld juist duurzamer en welvarender maakt. Ecomodernisten dienen de belangen van het kapitalisme niet, maar staan juist grote veranderingen voor. Ze zoeken die alleen in meer en niet minder, en dat druist tegen alles in wat we weten over environtalism. We beginnen ons gesprek met de vermeende tegenstelling tussen moderniteit en natuur, en komen al snel te praten over groene dogma's. Onderwerpen als energievoorziening en gentechnologie zijn verweven met identiteit en waardes, wat het veranderen van mening erover belemmert. We bespreken de mogelijkheden die media bieden voor discussie en her-framing, en eindigen op een totaal onverwachte plek.