Listen Now

Klişeler Arşivi'nde bu bölüm sosyal medya dünyasıyla hayatımıza yerleşen, aslında çok da yabancısı olmadığımız "ınfluencer" mesleği üzerine Sena Özyurt'la konuşuyoruz.

Tarih içerikli dizilerin neden bu denli sevildiğini hiç düşündünüz mü? GZT Tarih editörü Beyza Kirişçi'yle bu bölüm tarih dizilerinin ihtişamlı dönemini inceledik.

Klişeler Arşivi'nde bu bölüm insanlığın azılı klişesi, süper kahramanlar ve onların süper güçleri üzerine düşünüyoruz.

Kuzey Avrupa dendiğinde hemen herkesin aklına refah ve barış geliryor. Bir ülke özelinde konuşacak olursak da iki dünya savaşına da girmeyen İsveç bu kriterlere göre listenin en başında yer alıyor. Çizilen İsveç tablosunda insanların eğitimden iş olanaklarına barınmadan geçime kadar hiç bir sorununun olmadığı, İsveç devletinin tüm bu sorunları çözmede örnek teşkil ettiği söylenir. Peki gerçekten böyle mi? İsveç'in görünmeyen yüzünü Propaganda serimizde anlattık.

Biyolojik olarak erkek doğan ve 2019 yılına kadar erkek takımında yarışan yüzücü Lia Thomas, kendisini kadın olarak tanımladığı için bu sene kadınlar kategorisinde yarıştı ve altın madalyanın sahibi oldu. Ancak ortaya, çıplak gözle dahi ortada bir adaletsizlik olduğunu gösteren bu fotoğraf çıktı. Bu durum sosyal medyada tepkileri de beraberinde getirdi. Peki bilim bu konuda ne diyor? “Ben kadınım” diyen birinin artık kadın kategorisinde yarışması haksızlık mı değil mi? Propaganda serimizde anlattık.

Rusya’nın Ukrayna’ya yaptığı bombardıman sebebiyle haftasonu bir gazeteci yaşamını yitirmişken ve savaş giderek daha fazla can yakıcı bir hâl almaya başlamışken; madalyonun öteki yüzünde, en az savaşın kendisi kadar tehlikeli bir boyuta ulaşan başka bir sorunumuz daha var: Rus karşıtı ırkçılık. Ölmüş Rus sanatçıların savaş suçlusu ilan edilmesinden dükkanına “Ruslar giremez” yazısı asan Avrupalı esnafa kadar son zamanlarda medyada giderek artan şekilde yer bulan Rus fobisi, biraz trajikomik biraz da ürkütücü olmasının yanında giderek yükselen ve normalleşen bir ırkçılığın da resmini gösteriyor.

Rusya-Ukrayna arasındaki mevcut durum, bugüne kadar mülteci karşıtlığına “demografimizi bozuyor, iş imkanlarımızı azaltıyor, suç oranlarını arttırıyor” gibi pek çok gerekçe getiren Avrupa’nın gerçek gerekçesini ortaya çıkardı: Sarışın ve mavi gözlü olmamaları. Ukrayna'lı mültecilerin Avrupa kapılarına dayanmasının ardından Batı'nın mültecilere yönelik çelişkili yaklaşımı medyaya yansıdı. Muhabirler bu gelen mültecilerin Ortadoğulu mülteciler gibi olmadığını anlatma yarışına girdi. Gerekçe ise sarışın ve mavi gözlü olmalarının yanı sıra Avrupalılar gibi giyinmeleri, Avrupalılar gibi arabalara binmeleri ve hatta Netflix aboneliklerinin olması.

Rusya’nın Ukrayna topraklarına yönelik işgal girişimiyle birlikte Batı ülkeleri peş peşe ekonomik yaptırım kararı açıkladı. Rusya ise bu açıklamalardan pek etkilenmemiş gibi görünüyor. Peki ekonomik yaptırımlar işe yarıyor mu? Geçmiş örnekler ve araştırmalarla anlattık. NATO neden izliyor? ABD neden Ukrayna'ya müdahale etmedi?

Tüm dünya televizyonlarımızın başına oturmuş göz göre göre gerçekleşen bir işgali canlı yayında izliyoruz. Kafamızda pek çok soru var ancak bu sorulardan belki de en önemlisi çok az dillendiriliyor: Moskova ve Kiev arasındaki yeni bir savaş Orta Doğu'da gıda kıtlığına neden olabilir mi? Endişelenmemiz gereken cevabı Propaganda serimizde anlattık

2002’de Hollanda’nın Lahey kentindeki Uluslararası Ceza Mahkemesi, Yugoslavya eski Devlet Başkanı Slobodan Miloşeviç’i Bosna savaşında müslümanlara karşı soykırım yapmakla suçladı. Daha önce iki kez savaş suçu işlemekle suçlanan Miloşeviç, ilk kez soykırım yapmakla itham edildi. Bi’ saniye, başlıkta yazan konu bankalardı, bir soykırım suçlusunu neden anlatıyoruz? Hayır, doğru içeriktesiniz. Uluslararası Şeffaflık Derneği’nin 2004 yılında yayınladığı rapor, tarihe diktatöryal uygulamalarıyla geçen pek çok devlet başkanının paralarını Avrupa merkezli bankalarda tuttuğunu ortaya çıkardı. Bu isimlerden biri de Miloşeviçti... Avrupa bankalarında tuttuğu paranın miktarı ise tahmini 1 milyar Dolar’dı. Peki başka hangi diktatörlerin ve soykırım suçlularının paraları bankacılar tarafından akladı? Propaganda’nın bu bölümünde bankacılık sisteminin karanlıkta kalan yüzünü konuştuk.

Filmlerde ve dizilerde gördüğümüz budist rahipler, ruhsal dinginliği ve barışı öğütlüyor olabilir. Ancak gerçek hayatta işler böyle yürümüyor. Mynmar’ın Arakan bölgesinde yaşayan müslümanlar, bunun birinci elden tanığı... Yıllardır süren sistematik saldırılarla Budist çeteler, bölgede yaşayan müslümanları hedef alarak, tüm dünyanın gözü önünde sistematik bir soykırım politikası yürütüyor. İşte bu müslümanlar yakın zaman önce ünlü sosyal medya platformu Facebook’a dava açtı. 150 milyar dolarlık tazminat talep edilen davada platform, müslüman karşıtı soykırımı, ayrımcılığı ve nefreti körüklemekle suçlanıyor. Peki Facebook bunu nasıl yaptı? Propaganda’nın bu bölümünde, Facebook’un bir karanlık yüzünü daha konuştuk...

“Beyin fırtınası yapmak” Bu kalıbı hiç kullandınız mı? Eğer kullandıysanız, siz de akıl rahatsızlığı olan insanları rencide etmekten çekinmeyen, iğrenç, geri kafalı bir insansınız. Kime göre? Kanada Devlet Televizyonnu CBC’ye göre. CBC bir makaleyle Kanadalıların bırakmaları gereken 18 kelimenin listesini yayınladı. Bu kelimelerden biri de “beyin fırtınası”. Makaleye göre bu terimi kullanmak, beyin hasarı olanlara veya nöro-çeşitliliğe sahip olanlara karşı duyarsızlık göstergesiymiş. “Kör nokta”, “ürkütücü”, “vahşi” ve “şantaj” kelimeleri, makalenin kullanılmamasını istediği diğer kelimeler. Ortada, normal şartlarda gülüp geçeceğimiz bir içerik var ancak korkutucu olan, kelimelere açılan savaşın gerçek olması. Propaganda'da bu hafta, kelimelere açılan savaşı ve 1984 romanını aratmayan ajandayı anlattık.

Bugün, özellikle çocukları hedef alan cinsiyet değişimi propagandası Londra, Paris ve New York merkezli medya kuruluşlarının ana gündemlerinden biri. Konuşulmayan ise, madalyonun öteki yüzü. Araştırmalar, cinsiyet bunalımı yaşayan çocukların yaklaşık %80'inin ergenlikten önce bundan çıktığını gösteriyor. Ancak bir kesim için bu pedagojik gerçek, hiçbir şey ifade etmiyor. Sky News’in hazırladığı bir dizi mülakat, cinsiyet değişimi ardından bu kararından pişmanlık duymuş, orijinal cinsiyetine dönmek için yollar arayan binlerce gencin hayatını işliyor. Propaganda serimizde Murat Soydan anlattı...

Modern tıbbın ve beslenmenin harikaları, insanlık tarihinin herhangi bir zamanından daha uzun bir yaşam sürdüğümüze inanmayı kolaylaştırıyor, ancak o kadar da özel olmayabiliriz. Propaganda’nın bu bölümünde; halk arasında, hatta çeşitli televizyon kanallarındaki tartışma programlarında dahi yaygın olarak dile getirilen “insanlık ilerledi ve modernleşme sahesinde artık daha uzun yaşıyoruz” iddiasını inceledik. Modern yaşamın sağlığı tehdit eden yanları, çoğunlukla birer sektöre dönüşmüş durumda. Tükettiğimiz besinleri üreten şirketler tükettiğimiz ilaçları üreten şirketlerle, ilaçları üreten şirketler araştırma ve raporları üreten üniversitelerle ortakken, insan ömrünün gerçek akıbeti üzerine gerçekçi bir tartışma yürütmek zor. Ancak Propaganda’nın bu bölümünde size, bu konuyla ilgili karşınıza çıkan haberleri okurken aklınızda tutmanız gereken pencere açtık.

Klişeler Arşivi'nin bu bölümünde 2021 verilerine göre bir tarayıcıdan Google'dan daha fazla ziyaret edilen TikTok kültürünü Önder Abay'la tartışıyoruz.

Klişeler Arşivi'nin bu bölümünde "onarma" klişesini Onaranlar Kulübü'nden Doğukan Güngör'le konuşuyoruz.

Klişeler Arşivi adıyla özdeşecek şekilde her hafta bir konu üzerine yoğunlaşacak ve tabanımıza yapışan sakız misali, hayatımızdan çıkmayan "klişeler" üzerine bir arşiv oluşturacak. Klişeler Arşivi'nin ilk bölümünde; radyo öldü, diyenlere nispet olan podcastlerin popülerliğini "Bu Mu Yani?" ekibiyle konuşuyoruz.

Taliban’ın Afganistan’ı tamamen ele geçirmesiyle beraber kurulacak meşru hükümetin devlet başkanı olarak ismi geçen Molla Abdulgani Birader, henüz 12 yaşındayken kendisini topraklarını işgal eden Sovyet birlikleriyle çatışırken buldu. Molla Birader, Molla Ömer'le birlikte Kandahar’daki medresede Afgan Taliban'ın temellerini atan isimdir. Askerî ve siyasi zekâsıyla ön plana çıkan Molla Birader, 1996'dan Taliban’ın yönetimi kaybedeceği 2001 yılına kadar ülkede kritik görevler üstlendi. Pakistan istihbaratı ile CIA’in ortak operasyonu neticesinde Pakistan’da tutuklanan Birader, 2018 yılının sonbaharında ABD ile barış görüşmelerini başlatma şartıyla serbest bırakıldı. Molla Birader, sonraki süreçte hem Afgan hükümeti hem de ABD ile müzakereleri yöneten kişiydi.

“Ekmek bulamıyorlarsa böcek yesinler!” Fransız Devrimi'ni başlattığı rivayet edilen meşhur sözü, uyarladık... Bugün bir çok yerde duyduğumuz bu sözün hedefinde ise biz sıradan insanlar var. Dünya Ekonomi Forumu 2018'de “Neden yakın zaman sonra böcek yiyor olacağız?” başlığıyla bir analiz yayınladı. Ekim 2018'de New York Times hazırladığı haberde “Neden daha fazla böcek yemiyoruz?” diye sordu. Ekim 2019'da CNN, “Gezegeni besleyebilen ve belki kurtarabilen yiyecekler: Böcekler” başlığıyla bir içerik yayınladı. Mayıs 2021'de ise AB Komisyonu bazı tür böceklerin gıda üretiminde kullanımını onaylayan yasayı onayladı. Hamburger, protein bar ve bisküvi üretiminde böcek kullanımının önü yasal olarak açıldı. Tüm bunlara gerekçe olarak da artan nüfus ve gıda yetersizliği gösterildi. Peki gerçek ne?

Beslenme, çeşitliliğe sahip bir konudur. Herkesin farklı alışkanlıkları olmasıyla birlikte sağlıklı bir beslenme ancak meyve, sebze, tahıl ve etin dengeli bir biçimde öğünlerimize katılmasıyla gerçekleşir. Ancak son zamanlarda et tüketimi düşmanlaştırılıyor. İklim değişikliği konusu da bu kişilerin temel argümanlarından biri oldu. Peki gerçekler bu kişilerin söylediği gibi mi? Çiftlik hayvanları gerçekten tüm suyu tüketiyor mu? Çiftlik hayvanları gerçekten tüm besinimizi tüketiyor mu? Çiftlik hayvanları gerçekten tüm toprakları tüketiyor mu?