Listen Now

19. yüzyıl botanik dünyasından iki kadını konuşuyoruz. Şiir ve botaniği buluşturan kitabıyla Dickinson'a ilham vermiş Clarissa W. M. Badger ve kadınları bahçecilikle tanıştıran, ilk bilim-kurgu yazarlarından Jane W. Loudon

Harabelerde, nehir kenarlarında, ormanlık alanlarda, zengin topraklarda yetişen, şifasıyla, türlü maharetiyle doğanın mucize otlarından (bazen de "ısırıklarından" nasibimizi aldığımız) Isırgan'ı (Urtica) konuşuyoruz.

Tatlı, hoş aromalı baharatın kaynağı Tarçın ağacının hikayesi var bugün. Kleopatra'nın en değerli hazinelerinden biri, eski kutsal metinlerde de sözü geçen bir bitki.

Japon sanatçı Kawahara Keiga'yı (1786-1860) konuşuyoruz. Geç Edo dönemi Japonya'sından, manzaralar, gündelik yaşamdan sahneler, flora ve fauna resimleriyle biliniyor. Japon özünü korurken Batı'nın doğa tarihi resimlerini anımsatan bir çizgiye ulaşmış.

Antik döneme uzanıp Theophrastus'tan ve "bitki soruşturmalarından" konuşuyoruz. Doğanın muazzam çeşitliliği içinde saklı düzeni bulmak için kafa yoran ilk düşünürlerden biri. O yüzden ona "botaniğin babası" da deniyor.

Kaptan Cook'un ilk seferinde (1768-1771) bilinmeyen topraklardan alınıp bilime tanıtılan bitkilerden konuşuyoruz. Begonvil, clematis ya da hibiscus gibi tanıdık bitkiler bunlar ama o zaman sadece tropik diyarlara aitlerdi.

Darwin'in "dünyanın en harika bitkilerinden biri" dediği Venüs sinekkapanını (Dionaea muscipula) konuşuyoruz. Bitkilerin hareket gücü, evrim çalışmalarından öte fantastik insan yiyen bitki hikayelerinin de ilham kaynağı bir bitki.

"Doğanın ve doğruluğun düşünürü" Jean-Jacques Rousseau'yu, onun doğayla nasıl iletişim kurduğunu ve sürgünde olduğu yıllarda kendiyle yüzleşmek için "felsefi bir uğraş" olarak gördüğü botanik merakını konuşuyoruz.

Bavyeralı botanikçi Carl Friedrich Philipp von Martius'u konuşuyoruz. Ekonomist, coğrafyacı, pedagog, filozof, jeolog, mineralog, şair, gezgin... "Palmiyelerin Babası" diye de anılıyor ki fazlasıyla hak etmiş bu unvanı!

Çok tanıdık, her yerde bulunan, birçok dilin ve kültürün ortak paydasında duran ve tanınması çok kolay bir meyve. Öte yandan da tanımlanması ve sınıflandırması da bir o kadar karmaşık muzun hikayesini konuşuyoruz.

Vikingler zamanından beri meleklerle, büyüyle, şifayla anılan Melek Otu'nu (Angelica archangelica) anlatıyoruz. Kuzey Avrupa ülkelerinin folklorunda, kültüründe, mutfağında önemli bir yeri var, bu tatlı kokulu bitkinin.

Osmanlı topraklarına gelmiş botanikçi George Maw'ı konuşuyoruz. Maw'ın yetiştirdiği, araştırdığı ve Avrupa bahçelerine taşıdığı çiğdemler (Crocus), işin içinde İznik çinilerinin de olduğu girift ilişkiler ağının ortasında duruyor.

Pasifik'in kolonileştirilmesinde rolü olan ekmek ağacının (Artocarpus altilis) hikayesi üzerine konuşuyoruz. Kaptan Cook'un dünya yolculuğuna eşlik eden J.Banks'in Tahiti'de görüp "ucuz köle yemeği" olarak önerdiği meyve, ekmek ağacıydı!

Botanik dünyasının değeri anlaşılmamış portrelerinden İngiliz Richard Spruce'u konuşuyoruz. Yosun, ciğer otu gibi "en az heyecan verici" bitkilere tutkun olan botanikçi belki bu yüzden Darwin gibi "popüler" olamamıştı.

Bilgi Üniversitesi Endüstri Ürünleri Tasarımı'ndan değerli konuklarım, Simge Göksoy, Defne Akşin Akyol, Erhan Muratoğlu ve Aslı Kıyak İngin, Adalar'ı merkeze alan tasarım stüdyosunun sürecini paylaşıyor.

Orta Çağ'a ait 'mille-fleur' goblen bahçelerinde dolaşıp ayrıntılarda gizli çiçeklerden, şifalı bitkilerden konuşuyoruz. Alegorik goblenlerde, sincapların, kuşların yanında tek boynuzlu at gibi düşsel varlıklar da vardır.

Bitki avcıları için tarihsel önemi olan Yokohama Fidanlığı'nı ve Batı'da japonizm akımına da ilham veren geleneksel ahşap baskı yöntemiyle basılmış bitki resimleriyle dolu kataloglarını konuşuyoruz.

Natural History Museum gibi transatlantik köle ticaretinden beslenmiş kimi müzelerde korunan doğa tarihi yayınları, dergiler ve günlükler, köleler ve bitkilerin yakın ilişkilerine ait belgelerle dolu. Bu belgeler ışığında Kölelik ve bitki ilişkisini konuşuyoruz.

Hollanda'ya, Tulipmania dönemine uzanıyoruz. Ona sahip olmak isteyen tutkulu koleksiyonerlerin neredeyse bir ev satın alacak meblağlar ödediği, bugünse sadece resimlerde kalmış büyüleyici Semper Augustus lalelerini konuşuyoruz.

O gösterişli çiçekleriyle birçok bitki avcısını peşinden sürüklemiş, bahçelerin gözdesi, milyon yıldır tüm dramatik değişimlerden sağ çıkıp varlığını sürdüren gezegenimizin en eski bitkilerinden biri Manolyanın hikayesi.